Materiał nadesłany na maila:
„Ciekawy artykuł w ukraińskiej prasie, mimowolnie odkrywający jak przesiąknięte wpływami nacjonalizmu ukraińskie elity są powiązane z częścią polskiej opozycji (Kultura itp).”
Taras Kuzio
Jak Ameryka odegrała kluczową rolę w uzyskaniu niepodległości przez Ukrainę.
USA odegrały kluczową rolę w powstaniu Ukrainy jako niezależnego państwa. Ale ta historia, aż do teraz, nigdy nie została opowiedziana. Oficjalne dokumenty USA z czasów zimnej wojny dopiero teraz są odtajniane, podczas gdy świadkowie są albo niechętni do rozmowy, albo już ich nie ma.
USA sfinansowały najbardziej udaną wydawniczą i badawczą operację w ukraińskiej diasporze podczas zimnej wojny. Washington zrobił to samo ze zlokalizowanym w Paryżu Instytutem Literackim, który była wydawcą magazynu Kultura. Washington dlatego poparł dwa najbardziej wpływowe i intelektualne czasopisma diaspor polskiej i ukraińskiej ? odpowiednio Kulturę i Suchasnist.
Ta historia zaczyna się w 1944 roku, kiedy przedstawiciele UHWR (Ukraińska Główna Rada Wyzwoleńcza), z których jednym jest legendarny Mykola Lebed?, są wysłani do Europy Zachodniej w celu nawiązania kontaktu z aliantami. UHWR została ustanowiona przez podziemną OUNb (Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów Stepana Bandery) na Ukrainie jako nadrzędne ciało polityczne.
Jednym z rezultatów współpracy pomiędzy zpUHWR a zachodnimi sojusznikami były skoki spadochronowe kurierów na Ukrainie na początku lat 50-tych. To było w dużej mierze nieskuteczne ze względu na infiltrację brytyjskiego wywiadu i OUNb przez radzieckich szpiegów. Na początku lat 50-tych, nacjonalistyczne podziemie ukraińskie zostało pokonane.
W 1952 roku, Amerykanie przeszli z twardych metod działania na miękkie i zaczęli finansowanie zpUHWR poprzez Prolog Research and Publishing Corporation (Korporację Naukowo-Wydawniczą Prolog) zlokalizowaną przez większość swego czterdziestoletniego funkcjonowania w Nowym Jorku. Od 1950 roku czasopismo Suchanist i wydawcy książek mieścili się w Monachium a od 1980 roku Society Soviet Nationality Studies (SSNS) i Ukrainian Press Agency (Ukraińska Agencja Prasowa,UAP) miały siedzibę w Londynie.
Amerykańskie finansowanie Prologu trwało do końca lat 80-tych, kiedy USA zaprzestały tajnych operacji przeciwko ZSRR. Był to gest prezydenta George?a Busha wobec prezydenta Michaiła Gorbaczowa. Prolog zamknął swoje podwoje w 1992 roku, ale magazyn Suchasnist publikował na Ukrainie do 2010 roku.
Wiceprezes Prologu Anatol Kaminsky i prezes Roman Kupchinsky mieli ścisły związek z inną finansowaną przez USA operacją, Radiem Liberty, gdzie byli szefami ukraińskiego serwisu (Radio Svoboda). Bohdan Nahaylo, który współpracował z Prologiem w latach 80-tych, był również szefem Radia Swoboda.
Amerykańskie dokumenty z lat 40-tych pokazują, że wierzono, iż tylko dwie grupy emigracji miały wpływy na Ukrainie – zpUHWR i OUNb. Te dwie organizacje, pierwsza działając głównie dzięki amerykańskim pieniądzom, a druga dzięki masowej sieci społecznej, były największymi graczami vis-?-vis Ukrainy w ciągu następnych czterech dziesięcioleci.
Był to również widok sowieckiego reżimu, co widać w zabójstwach lidera OUNz Lwa Rebeta i przywódcy OUNb Stepana Bandery w Monachium w 1957 i 1959 roku, odpowiednio, przez agenta KGB Bohdana Staszyńskiego. To nie przypadek, że Staszyński wyszedł z ukrycia, by dać wywiady dla mediów dopiero po wybraniu Wiktora Janukowycza na prezydenta w ubiegłym roku. OUNz (za granicą) powstała w 1952 roku po zerwaniu z OUNb i wspierała zpUHWR.
Prolog i OUNb różniły się czterech ważnych kwestiach w ich podejściu do Ukrainy.
Pierwszą była strategia stworzenia tylko przez OUNb struktur podziemia na Ukrainie. Niestety, niektóre z nich były kierowane przez byłych przywódców OUNb, którzy zostali zwerbowani przez KGB lub przez podwójnych agentów KGB. Z tego powodu były one często źródłem prowokacji, jak w 1971-1972, kiedy kurier OUNb z Belgii został aresztowany, co doprowadziło do powszechnych aresztowań znanych jako „pogrom” ukraińskiej opozycji i kultury.
Drugą były publikacje OUNb koncentrujące się tylko na nacjonalistycznej literaturze. Ponieważ Prolog, podobnie jak Instytut Literacki, był niezależny finansowo z diaspory, mógł publikować książki i artykuły z całego spektrum politycznego. Należą do niego na przykład narodowi komuniści z lat 20-tych i 60-tych, tacy jak Iwan Dziuba, którego dobrze znany „Internacjonalizm czy rusyfikacja?” został opublikowany pod koniec lat 60-tych.
Dziuba, pierwszy minister kultury Ukrainy, wydał magazyn Suchasnist na Ukrainie.
Trzecia różnica polegała na stosunku do zmian na Ukrainie. OUNb nie ufała nie-nacjonalistycznej opozycji, w tym Ruchowi w latach 80-tych.
Prolog w tym czasie objął różne ideologiczne trendy w opozycji i frakcje Komunistycznej Partii Ukrainy. W związku z tym pod koniec lat 80-tych Prolog uzyskał największą ilość środków finansowych (liczoną w milionach dolarów) i technicznych dla powstającego ruchu demokratycznego na Ukrainie.
Ostatnią rzeczą, która je różniła, była ich zdolność do pracy z innymi narodowościami uciskanymi przez komunizm. W latach 80-tych Prolog i SSNS / UAP współpracowały z czeską opozycją i podziemiem polskim w przemycie książek i czasopism na Ukrainę, z których niektóre zostały przedrukowane w Polsce i szkoliły Ukraińców w podziemnych technikach drukarskich.
Ta współpraca zbudowała wieloletnie bliskie więzi między magazynem Suchasnist a czasopismem Kultura, promujące pojednanie polsko-ukraińskie dziesiątki lat zanim otrzymało ono wsparcie z wewnątrz Polski przez papieża kardynała Wojtyłę i Solidarność. Współpraca z polskim podziemiem była wspomagana przez Adriana Karatnycky?ego, który wówczas był w AFL-CIO.
Młodsze pokolenie amerykańskich Ukraińców przejęło kontrolę nad Prologiem w 1978 roku, kiedy Roman Kupchinsky został wybrany na prezydenta. To był dogodny moment, ponieważ amerykańskie dotacje wzrosły do ??najwyższego poziomu w okresie prezydentury Ronalda Reagana podczas jego krucjaty przeciwko „imperium zła”. Liberalizacja w ZSRR od 1985 r. za Gorbaczowa także otworzyła możliwości dla tajnych i jawnych operacji wspierania opozycji demokratycznej i podziałów w Komunistycznej Partii Ukrainy.
Większa amerykańskie fundusze pozwoliły na ekspansję działalności Prologu w Wielkiej Brytanii z otwarciem SSNS / UAP i uruchomieniem anglojęzycznej publikacji Soviet Nationality Survey, pod redakcją Alexandra Motyla i Nadii Diuk oraz Soviet Ukrainian Affairs, który wzorowany był na wcześniejszej publikacji Prologu, Digest of the Soviet Ukrainian Press, publikowanej od lat 50-tych do 70-tych. UAP wydawała komunikaty prasowe w językach ukraińskim i angielskim i zebrała największą kolekcję ukraińskich samizdatów [samvydav] na Zachodzie.
UAP otwarła międzynarodowe biura w Warszawie (kierowane przez Romana Kryka), w Kijowie i w Moskwie. Z trzech kijowskich studentów dziennikarstwa UAP , Serhij Skrypnik jest dzisiaj redaktorem w Kyiv Weekly, Wiktor Tkaczuk (Ukolov) jest deputowanym Bloku Julii Tymoszenko (BJuT) a Wiaczesław Pikhovshek jest od dawna reżimowym apologetą.
Sama UAP była również narzędziem przy uzyskaniu grantu z NED (National Endowment Democracy), który ustanowił pierwszy ukraiński think-tank, Centrum Niezależnych Badań Politycznych [the Center for Independent Political Research], który po upływie dwóch dekad wciąż działa prężnie (www.ucipr.kiev.ua).
Amerykańskie finansowanie Prologu jest jedną z najbardziej udanych tajnych operacji Waszyngtonu w czasie zimnej wojny z ZSRR i odegrało kluczową rolę w osiągnięciu niepodległości Ukrainy. W nadchodzących dziesięcioleciach ujawnione zostaną dokumenty USA, które pozwolą na ukazanie bardziej szczegółowo tego sukcesu.
Archiwa Prologu są zdeponowane w Centrum Badań Ruchu Wyzwoleńczego we Lwowie na Ukrainie (http://cdvr.org.ua/). Archiwa SSNS i UAP znajdują się w Hoover Institution, Stanford University.
