Przebraż, wioska na Wołyniu, która stała się symbolem. Przez pół roku w okrążeniu prawie 25 tysięcy osób różnych narodowości pod dowództwem Henryka Cybulskiego broniło się przed siłami ounowskiego zbrojnego ramienia Bandery UPA.
Siły obrońców wspomagała inwencja i i pomysłowość. Między innymi otrzymano zezwolenie od niemieckiego dowódcy pobliskiego garnizonu na posiadanie broni, a także otrzymano od niego kilka egzemplarzy starszych modeli karabinów i pewną ilość amunicji. Nie chodziło jednak o broń otrzymaną przez Niemców, ale o usankcjonowanie tej, którą mieli na wyposażeniu polscy obrońcy. A pochodziła ona z różnych źródeł; była kupowana od węgierskich żołnierzy, czy też wygrzebywana z mogił sowieckich. Determinacja była wielka. Obrońcy również i atakowali. Skala tej bitwy obronnej prowadzona tak małymi środkami własnymi, przez cywilów w znaczącej większości, w bardzo trudnych warunkach; w porównaniu z bohaterską obroną Westerplatte, gdzie zawodowi żołnierze walczyli z niemieckimi oddziałami Wehrmachtu, zasługuje co najmniej na takie samo upamiętnienie, w postaci filmu fabularnego i pamięci w ludzkich sercach.
Tym bardziej że w przeciwieństwie do tego co stało się (bo musiało) na Westerplatte, ta bitwa była zwycięska. Uratowano 25 tysięcy cywilów od okrutnej śmierci z rąk UPA.
Obecnie wsi nie ma na mapie Wołynia. Klęska jaką poniosły oddziały UPA w tej walce, była tak wstydliwa, że po wycofaniu się obrońców (ekspatriacji do Polski) wieś została zrównana z ziemią. Może warto pomyśleć o pomniku co najmniej tak dużym jak ten na Westerplatte, dla uczczenia bohaterstwa polskich obrońców Przebraża.
Informacja o inicjatywie realizacji filmu fabularnego, która pojawiła się na stronach internetowych:
„Młody reżyser z Krakowa przygotowuje się do zdjęć o obronie wsi Przebraż przed Ukraińską Powstańczą Armią ? informuje „Rzeczpospolita”.
Scenarzysta Artur Krasicki i reżyser Jarosław Banaszek rozpoczęli zbieranie materiału do filmu, który opowie o wyjątkowej wojennej historii z Kresów. „Przez lata rzeź na Wołyniu była tematem tabu. Jej świadkowie nawet teraz mówią niechętnie o wydarzeniach z 1943 r. Czasem wyznają coś poza kamerą albo najciekawsze rzeczy opowiadają dopiero po którymś z kolei spotkaniu” – mówi Artur Krasicki.
Filmowcy najpierw chcą przygotować dokument, a potem scenariusz filmu fabularnego. W 1943 r. mieszkańcy Przebraża i uciekinierzy z pobliskich wsi nie tylko przetrwali napór banderowców, ale i przygotowali ofensywę przeciwko nim. Zniszczono bazę UPA w Hauczycach, zaatakowano też wspólnie z partyzantami sowieckimi szkołę podoficerską UPA.
„Na razie wydajemy na zbieranie materiałów do filmu swoje pieniądze. Liczymy jednak, że przedsięwzięcie spotka się z zainteresowaniem i zdobędziemy fundusze” – mówi Krasicki. Roboczy tytuł obrazu to „Garnizon 100”. Ma zostać skończony w 2013 r., gdy przypada 70. rocznica rzezi na Wołyniu.
„Pamięć narodu nie dotyczy tylko przeszłości, ale może być przestrogą przed naśladownictwem na przyszłość. To ważne, że dzięki filmowcom do świadomości wielu Polaków może dotrzeć np. historia obrony Przebraża. Tak jak o ludobójstwie niemieckim czy sowieckim trzeba mówić o zbrodniach ukraińskich. Nawet rozumiejąc, że UPA walczyła o niepodległość” – mówi dr Maciej Korkuć z Krakowa.”
Ze wszech miar popieram inicjatywę Pomysłodawców o potrzebie stworzenia filmu o zwycięskiej obronie PRZEBRAŻA na Wołyniu przed
atakami morderczej Ukraińskiej Powstańczej Armii. Bardzo aktualna i adekwatna do sytuacji i 70 rocznicy tej obrony przypadającej w roku 2013 jest tu, z resztą jak zawsze, jest tu myśl Księdza Kardynała Stefana Wyszyńskiego, że ” Naród, który traci pamięć traci tożsamość – i staje się Narodem bez przyszłości . . . ”
Należałoby moim zdaniem podać konto bankowe na które osoby fizyczne i prawne mogłyby wpłacać środki finansowe na realizacje tego filmu.
Romuald Kołudzki-Stobbe
Bardzo popieram, sam jestem w takim wieku, że tamte czasy znam z opowiadań ojca, który jako dziecko uciekł przed bandami mordującymi całe wsie. Najwyższy czas powiedzieć prawdę o tamtych rejonach . Polityka doraźna nie powinna mieć wpływu na fakty historyczne. Popieram